Evlilik veya ikamet nedeniyle kişilerin vatandaşlık hakkı için başvuracakları tek makam İçişleri Bakanlığı’dır.
Bakanlık şayet bu yetkisini vatandaşlık vermemek şeklinde kullanacaksa, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 10. ve 16. maddelerine göre bunu gerekçelendirmesi gerekmektedir.
Evlilik Yoluyla Vatandaşlık
5901 sayılı kanunun 10 maddesine göre, Türk vatandaşı olmak isteyen yabancı uyruklu birisi başvurusunun reddi halinde mahkeme kararı ile Türk vatandaşlığı hakkında hukuki işlemlere başvurabilir. Fakat aranan tüm şartlara sahip olmak kesinlikle Türk vatandaşlığına hak kazanılacağı anlamına gelmez. Yabancı uyruklu birisinin bir Türk ile evlenmesi direkt olarak Türk vatandaşı olmasını sağlamaz. Bununla birlikte, bir Türk vatandaşıyla evlenip Aile birliği içinde yaşayan ve bu evliliği üç yıldan beri sürdüren yabancılar Türk vatandaşı olmak için başvuruda bulunabilir.
İkamet Yoluyla Vatandaşlık
Türkiye’de ikamet eden yabancılardan beş yılı geçmiş olan kimseler belli şartları taşıdıkları takdirde vatandaşlık başvurusunda bulunabilirler. Bu tür vatandaşlık başvurularında en önemli koşul; yabancının geçmiş beş yıl zarfında bir yıldan uzun bir zaman Türkiye dışında herhangi bir ülkede bulunmamış olmasıdır.
Türk Vatandaşlık Başvurusu Neden Reddedilir?
Türk vatandaşlığı başvuru reddi evlilik nedeniyle yapılan vatandaşlık başvurularında aile birliğinin sağlanıp sağlanamadığı, evlilik kavramı ile bağdaşmayacak eylemlerde bulunulup bulunulmadığı, kamu düzenini bozacak ve Milli güvenliği tehdit edecek faaliyetlerde bulunulup bulunulmadığı gibi üç temel şart aranmaktadır. Yabancı uyruklu eş Türk vatandaşı olabilmek için başvuruda bulunduktan sonra, yabancı uyruklu eş vefat etmişse, aile birliğinin sağlanıp sağlanmadığı şartına bakılmaz. Evliliğin formalite olduğu düşünüldüğü durumlarda çiftin çocuklarının olup olmadığına, birbirlerinin akrabalarıyla olan ilişkilerine ve yakınlarının beyanlarına bakılır.
İkamet nedeniyle yapılan vatandaşlık başvurularındaysa yabancı uyruklu kişinin Türk akrabalarının olup olmadığı, Türkiye’de bakmakla mükellef olduğu yakınlarının bulunup bulunmadığı, kamu düzenini bozup bozmadığı, Milli güvenlik açısından herhangi bir tehdit içerip içermediği gibi pek çok farklı konu incelenir.
Başvurusu reddedilen yabancı uyruklu kişi, tebliğ tarihinden sonra 60 gün içerisinde kararının İptal edilmesi için dava açma hakkına sahiptir. Bu süre zarfında dava açmayan yabancı uyruklu kişilerin dava açma hakkı düşer. Dava açmayıp belli bir süre geçtikten sonra yeniden vatandaşlık başvurusunda bulunan yabancıların olduğu da bilinmektedir. Ancak bu halde daha önceki aynı nedenle vatandaşlık başvurusunun reddi ya da işlem yapılmayacağı nedeniyle başvurunun kabul edilmemesi çok büyük ihtimaldir.